Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası’nda Her Ürün Bir Sanat Eseri
II. Abdülhamid tarafından kurulan Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası, 128 yıldır faaliyet gösteriyor. Geçmişte, porselen ihtiyacını karşılamak ve saray adına yabancı devlet hanedanlarına hediyelik ürünlerin yapıldığı Fabrika, tarihi önemini bugün de korumaya devam ediyor.
II. Abdülhamid dönemi sanayileşme adımlarından biri olan Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası, 1891 yılında Yıldız Sarayı bahçesinde kuruldu. 1894 depreminde zarar gören Fabrika, aynı yıl İtalyan Mimar Raimondo d’Aronco’ya yeniden yaptırıldı.
Fabrika’nın tarihine ilişkin bilgi veren Fabrika Müdürü Şerife Tuba Uzun, “Yıldız Çini Fabrika-ı Hümayun adıyla kurulan bu Fabrika, genelde saray, köşk ve kasırların porselen ihtiyacını temin etmeyi temel almıştır. Aynı zamanda dışardan gelen devlet hanedanlarına hediye olarak sunulmuştur.” dedi.
II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesi ile üretimi durdurulan Fabrika, Balkan ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında telgraf hatları için fincan üretimi yaptı. 1957 yılında atıl duran Fabrika'nın ülkemizdeki porselen yemek takımı ihtiyacını karşılamak üzere yeniden açılması gündeme geldi ve 1962 yılında Fabrika'nın işletilmesi için Sümer Holding yetkilendirildi.
Yenilenen Fabrika, “Yıldız Çini ve Porselen Sanayii Müessesesi” adı ile 1994 yılına kadar hizmet verdi. 1994 yılında Sümer Holding'in özelleştirilmesi ile Fabrika, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterliği Milli Saraylar Daire Başkanlığı’na bağlandı. 2018 yılında ise Avrupa’daki muadili tarihi porselen fabrikalarında olduğu gibi yönetimi T.C. Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı'na devredilerek, porselen üretimine devam ediyor.
Şerife Tuba Uzun
Tarihi bir öneme sahip olan Fabrika'nın bu önemini günümüzde de sürdürdüğünü belirten Uzun, “1894-1910 yılları arasında üretilen porselenlerin birçoğu Topkapı Sarayı, Dolmabahçe ve Yıldız Sarayı ile birçok yerli ve yabancı koleksiyonların nadir eserleri arasında yer almaktadır. Bugün müzelerde sergilen ilk orijinal örneklerin form, desen ve renk açısından benzerleri üretilerek, meydana gelen yeni nadir eserler günümüz zevkine sunuluyor.” şeklinde konuştu. Uzun, özel ürünlerin üretiminin yanı sıra halka açık bir mağazanın bulunduğunu ve herkesin alabileceği çeşitlilikte ürünün olduğunu belirtti.
Her Üründe Farklı Desen, Farklı Renk
Her ürünün bir sanat eseri olarak ortaya çıkarıldığı Fabrika'da yapılan her bir desenin diğerinden farklı olduğunun altını çizen Uzun, “Her ürüne uygulanan çiçek süslemeleri zengin bir renk ve desen çeşidi sunmaktadır. Sanatçılarımız serbest çalışmalarında kompozisyon zenginliğine özen gösteriyor.” dedi.
Porselen üretimlerinin hassas ve uzun bir süreci olduğunu söyleyen Uzun, bu üretimlerde de mesleklerinde mahir ve deneyimli sanatçıların çalıştığını ifade etti. Porselen ürünlere ait çok sayıda kalıbın bulunduğu ve zengin bir koleksiyonun çıkarıldığı Fabrika'da el dekoru, modelhane, döküm, hammadde gibi 10’dan fazla farklı branşta toplam 99 personel görev alıyor.
Topkapı Fincanları, Abdülhamid Vazoları…
Fabrika'da onlarca farklı modelde şekerlik, vazo, fincan takımları, duvar tabakları abajurlar, çay takımları ve aşurelikler üretiliyor. Ürünler isimlendirilirken tarihi mekânlar ve şahsiyetler tercih ediliyor. Topkapı fincanları, Gülbahar şekerlikleri, Aşiyan kâseler ve Abdülhamid vazoları gibi… Her aşamasında el emeği olan ürünlere desenler aktarılıyor, ardından boyama yapılarak pişiriliyor ve son kez sanatçı tarafından altın süslemesi yapılarak tekrar fırınlanıyor. Bazı ürünlere aksesuarları takılarak satışa sunuluyor.
Her dönem yaşatılmaya çalışılan Fabrika'da, üretimin aynı şekilde devam etmesini istediklerini belirten Uzun, “Daha geniş kitlelere ulaşmak istiyoruz. Bunun içinde gereken çabayı göstereceğiz.” şeklinde konuştu.
