İlk Eczacılık Tarihi Müzesi İstanbul'da
Türkiye’nin ilk Eczacılık Tarihi Müzesi, Prof. Dr. Turhan Baytop tarafından kuruldu. Prof. Dr. Afife Mat’ın çabalarıyla korunan ve 2018 yılında ihtisas müze olan bu koleksiyonda Türk eczacılık tarihine ilişkin bilgileri ve örnekleri bulmak mümkün.
Eczacılık tarihi araştırmacısı Prof. Dr. Turhan Baytop, meslek tarihinin korunması adına bir müze kurulması için çalışmalar yaptı. Prof. Dr. Baytop’un ardından asistanı Prof. Dr. Afife Mat ise bu koleksiyona sahip çıkarak koleksiyonun müze statüsü kazanmasını ve günümüze ulaşmasını sağladı. İstanbul Üniversitesi (İÜ) Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Afife Mat, Türk Eczacılık Tarihi İhtisas Müzesi’ne dair bilgi verdi.
Müzenin kuruluşunu anlatan Prof. Dr. Mat, “Eczacılık tarihine ilişkin bir müze kurulması ve tarihi malzemelerin korunması için ilk girişim 1930’larda başlamış. Eczacılık tarihine ilişkin ilk kitabı yazan Naşit Baylav, bir koleksiyon oluşturulması için meslektaşlara duyuru yapmış ancak 2. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla birlikte bu çabalar sonuçsuz kalmış. Turhan hoca, eczacılık tarihine ilişkin araştırmalar yaparak tarihimize sahip çıkmamız gerektiğini birçok yazıda ifade etmiş. Duyurularla bir şey olmayınca bu fakültede şahsi koleksiyonuyla bir müze oluşturmuş.” dedi.
Meslektaşların Katkılarıyla Müze Zenginleşti
Prof. Dr. Baytop’un yakın arkadaşlarının ve meslektaşlarının verdiği eşyalarla müzenin zenginleştiğini anlatan Prof. Dr. Mat, “1962 yılında Topkapı Sarayı Müze Müdürü Hayrullah Örs’ün müzemizi geliştirmek için hekimbaşı odasındaki birtakım malzemeyi bize devretmesi en önemli katkıydı.” diye konuştu.
Asistanlığı döneminde koleksiyonla çok yakından ilgilendiğini anlatan Prof. Dr. Mat, “Koleksiyon, ben asistanken aşağıdaki odadaydı. Hoca bir şey aramak için sık sık bizi gönderirdi. Oda rutubetli ve küçük diye 1984 yılında daha uygun bir yer buluncaya kadar diğer bloğa taşıtmıştı. Depreme kadar orada kaldı.” dedi.
1999 İstanbul depreminde hasar gören Eczacılık Fakültesi binaları güçlendirme için boşaltılırken, müzenin eşyaları Prof. Dr. Afife Mat tarafından arşiv binasında koruma altına alındı. Restorasyon çalışmalarının 2010 yılında tamamlanmasından sonra Dekanlığın yanındaki iki salon müze için ayrıldı ve müzenin eşyaları yeni mekâna yerleştirildi.
1960 yılında oluşturulan koleksiyon, İÜ Müze ve Kültür Miraslarının Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin katkılarıyla gerekli prosedürün tamamlanması sonucu 29 Ekim 2017’de onaylandı ve 27 Şubat 2018’de resmi açılışı ile müze oldu.
Türkiye’de eczacılık eğitiminin, eczanelerin ve ilaç endüstrisinin tarihini barındırmasının müzenin en önemli özelliği olduğunu söyleyen Prof. Dr. Mat, “Şu anda sergilenmeyen ve üzerinde çalışılması gereken çok sayıda belge var. Osmanlı’dan kalma reçete kayıt defterleri müzemize verildi. Onlar üzerinde araştırma yapılması gerekiyor. Bu araştırmalar eczacılık tarihine ışık tutacak.” diye konuştu.
Müze, Eczanelerin Gelişimine Dair Fikir Veriyor
Müzede, Topkapı Sarayı Müzesi Enderun Eczahanesi’ne ait şiddetli zehirler dolabı, ayrı bulundurulacak ilaçlar dolabı, porselen ilaç kavanozları, cam ilaç şişeleri, drog kutuları, bu koleksiyonda sergileniyor. Osmanlı dönemine ait iki eczanenin, Pastör Eczahanesi ve İstikamet Eczahanesi, dolapları, çeşitli eczanelere ait porselen ilaç kavanozları, ilaç yapımında kullanılan malzeme ve reçete kayıt defterleri ülkemizde eczanelerin gelişimi hakkında fikir veriyor.
1839 yılında başlayan eczacılık eğitiminin çeşitli dönemlerine ait diplomalar, diploma kayıt defterleri, mezunların fotoğrafları, tabelalar bu koleksiyonda yer alıyor. Osmanlıca, Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca ve İtalyanca çok sayıda eczacılık ve tıp kitabı içinde 1734 tarihli en eski kitap sergileniyor. Türkiye’de ilaç endüstrisinin tarihi de bu koleksiyonda izlenebiliyor. Osmanlı döneminden günümüze yerli ve yabancı bin 1500’den fazla hazır ilaç, firmalara göre gruplandırılmış olarak sergileniyor.
Sağlık tarihi alanında araştırma yapanlar ve konuyla ilgili sağlık mesleği mensupları, İstanbul Üniversitesi Türk Eczacılık Tarihi İhtisas Müzesi’ni randevu ile gezebiliyor.
